Rust nemen is essentieel, maar soms voelt ‘ontspanning’ meer als ontsnappen. Hoe weet je of je écht aan het opladen bent, of dat je iets uit de weg gaat? En hoe voorkom je dat “even niks doen” je uitput in plaats van helpt?
Wat is vermijding?
Vermijding is het (soms onbewust) ontwijken van situaties, emoties of taken die spanning oproepen. Dit kan allerlei vormen aannemen: uitstelgedrag, overmatig scrollen, jezelf verdoven met entertainment of zelfs het vermijden van bepaalde mensen of plekken. Op korte termijn geeft het een gevoel van opluchting, maar op lange termijn stapelen de problemen zich op. De stress waar je van wegloopt, verdwijnt namelijk niet, stress groeit als je er niks tegen doet.
Bij vermijding zet je je emoties als het ware ‘op pauze’, maar dat betekent niet dat ze weg zijn. Integendeel, ze blijven op de achtergrond en komen vaak sterker terug. Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel: hoe langer je vermijdt, hoe moeilijker het wordt om alsnog de confrontatie aan te gaan.
Als je helemaal ‘uit’ gaat
Soms gaat vermijding zo ver dat je jezelf compleet afsluit van wat je voelt. Dit wordt dissociatie genoemd. Je kunt dit ervaren als een gevoel van emotionele afstand, alsof je ‘op de automatische piloot’ functioneert, of zelfs alsof je niet echt aanwezig bent in je eigen lichaam en jezelf van een afstand bekijkt. Dissociatie is een overlevingsmechanisme van je brein bij overweldigende stress of angst en komt vaak voort uit trauma.
Dissociatie en vermijding lijken op elkaar, omdat beide dienen als beschermingsmechanismen tegen pijnlijke (of traumatische) ervaringen. Vermijding ontstaat wanneer iemand situaties, gedachten of gevoelens bewust uit de weg gaat om zichzelf te beschermen tegen stress of angst. Dit kan leiden tot uitstelgedrag, het vermijden van bepaalde plekken of mensen, of zelfs het onderdrukken van emoties.
Dissociatie is een extreme vorm van vermijding, waarbij je je niet alleen mentaal afsluit van de realiteit, maar letterlijk ‘uit’ gaat, je emotioneel en fysiek losmaakt van de omgeving. Vaak gebeurt dit onbewust. Beide reacties kunnen ervoor zorgen dat pijnlijke emoties niet verwerkt worden, waardoor ze blijven opkroppen en uiteindelijk nog zwaarder kunnen doorwerken. Het is belangrijk om het verschil te herkennen tussen gezonde rust en deze vormen van vermijding, zodat je niet in een vicieuze cirkel van vermijding of dissociatie terechtkomt.
Dissociatie is een signaal dat je meer stress ervaart dan je brein aankan. In plaats van jezelf te veroordelen, kun je beter kijken hoe je die stress bij de kern kunt aanpakken. Herken je dat je dissociëert? Dan is het belangrijk om weer in het “hier en nu” te komen.
Dit kan met simpele grondingstechnieken:
- Jezelf hardop vertellen wat je aan het doen bent
- Een voorwerp vastpakken en de textuur voelen
- Diep inademen en tellen tot vier, en langzaam uitademen
- Iets eten of drinken met een opvallende smaak of textuur
Het verschil tussen rust en vermijding
Het verschil ligt in de intentie en het effect op je welzijn. Na een periode van rust voel je je vaak verfrist en klaar om weer met focus aan de slag te gaan. Vermijding is geen werkelijke oplading, maar een tijdelijke afleiding die vaak leidt tot (meer) schuldgevoelens en onrust, omdat de onderliggende problemen blijven bestaan. Rust geeft je de ruimte om te herstellen, terwijl vermijding je verder weg kan trekken van wat je eigenlijk nodig hebt om vooruit te komen.
Wanneer je in vermijding zit
Vermijding ontstaat wanneer je bewust of onbewust probeert te ontsnappen aan stressvolle situaties, emoties of verantwoordelijkheden. Bijvoorbeeld als je urenlang verdwijnt in social media, zonder dat je echt doorhebt hoe de tijd voorbijgaat. Vermijden kan ontstaan uit de wens om ongemakkelijke gevoelens te vermijden, zoals angst, verdriet of onzekerheid.
Het kan een reflex zijn wanneer je je overweldigd voelt door emoties of situaties, en in plaats van deze te confronteren, kies je voor afleiding, zoals uitstelgedrag, overmatig schermgebruik of jezelf onderdompelen in andere activiteiten die geen echte oplossing bieden. Uiteindelijk kan het continu vermijden leiden tot grotere problemen, omdat de onderliggende gevoelens of taken niet opgelost worden.
De oorzaak van vermijding ligt niet alleen in gevoel of opstapeling van taken, maar vaak ook in de gebeurtenissen die deze gevoelens triggeren. Vermijding ontstaat wanneer je geconfronteerd wordt met situaties of ervaringen die angst, pijn of ongemak oproepen. Deze gebeurtenissen kunnen zowel uit het verleden als het heden komen, denk aan traumatische ervaringen, stressvolle situaties of zelfs dagelijkse uitdagingen die te overweldigend lijken. In plaats van deze gebeurtenissen of gevoelens aan te pakken, kies je ervoor om ze te vermijden, omdat de confrontatie te beangstigend of pijnlijk lijkt.
Wanneer je ècht rust neemt
Rust is een bewuste keuze om jezelf op te laden en te herstellen, zowel fysiek als mentaal. Het is een pauze die je neemt om je energie te vernieuwen, bijvoorbeeld door te ontspannen, een hobby te beoefenen, of een rustige wandeling te maken. Echte rust is een diepe, verfrissende ervaring die het lichaam en de geest in balans brengt. Het is een moment van volledig loslaten, waarin je jezelf toestaat om even niets te doen zonder schuldgevoel of de drang om ergens anders aan te denken.
In plaats van je gedachten af te leiden of af te sluiten van je emoties, accepteer je volledig wat er is, zonder oordeel. Deze rust komt voort uit een gevoel van veiligheid en zelfzorg, waarin je bewust kiest om in het huidige moment aanwezig te zijn. Het is ook een gelegenheid om te voelen en te verwerken. Na zo’n moment van rust voel je je niet schuldig, leeg of uitgeput, maar opgeladen en hersteld. Het resultaat is een hernieuwd gevoel van energie en helderheid, klaar om je uitdagingen met een frisse blik aan te gaan.
Hoe pak je rust zonder in vermijding te vallen?
Rust is geen luxe, maar een noodzaak. Het helpt je lichaam en geest herstellen en voorkomt dat stress zich ophoopt. Maar hoe zorg je ervoor dat je bewust rust neemt, in plaats van iets te ontwijken?
Plan momenten van bewuste ontspanning
In plaats van willekeurige pauzes in te lassen, plan je specifieke momenten in de week voor rust. Kies voor activiteiten die je écht opladen, zoals een rustige wandeling in de natuur, meditatie of een hobby die je leuk vindt. Dit zorgt ervoor dat je niet uitputtend door je dagen gaat, maar juist momenten hebt om jezelf opnieuw op te laden.
Reflecteer op je pauzes
Vraag jezelf na elke pauze: “Voel ik me verfrist en opgeladen, of ga ik door met uitstellen?” Als je merkt dat je na een pauze nog steeds onrustig of schuldig bent, dan heb je waarschijnlijk vermijding gedaan in plaats van rust genomen. Echte rust brengt kalmte en energie, terwijl vermijding je met een leeg gevoel of schuld achterlaat.
De 5-minutenregel voor actie
Een krachtige manier om vermijding tegen te gaan is door de 5-minutenregel toe te passen: stel een timer in voor vijf minuten en begin met de taak die je uitstelt. Vaak is de eerste stap het moeilijkst, maar zodra je eenmaal bezig bent, merk je dat de weerstand vaak afneemt. Dit helpt om uitstelgedrag te doorbreken en voorkomt dat je jezelf afleidt met vermijdingsgedrag.
Oefen met ongemak
Ongemak is een belangrijke trigger, vooral wanneer je angst voelt voor een taak of emotie. In plaats van te vermijden, oefen je met het toelaten van dat ongemak. Dit kan bijvoorbeeld door kleine stappen te nemen richting een taak die je uitstelgedrag triggert, of door jezelf bloot te stellen aan een emotie zonder die meteen weg te drukken. Hoe meer je oefent met ongemak, hoe minder overweldigend het wordt.
Doe aan exposure-oefeningen
Exposure-oefeningen helpen je geleidelijk “te wennen” aan de situaties die je probeert te vermijden, zodat je merkt dat de angst of stress minder wordt naarmate je er vaker mee in contact komt. Begin klein: als je bijvoorbeeld een bepaalde taak vermijdt, zet dan een kleine stap om het te confronteren, zoals het verzamelen van de benodigde materialen of het instellen van een tijdslimiet van 10 minuten.
Gebruik ademhalingstechnieken
Door bewust te ademen en ademhalingsoefeningen te doen, kun je de lichamelijke reacties die gepaard gaan met stress en vermijding verminderen. Dit helpt je om kalm te blijven en bewuster keuzes te maken in plaats van je automatisch terug te trekken.
Evalueer je energie
Geef jezelf niet alleen ruimte om te rusten, maar ook om te evalueren of je je tijd effectief gebruikt. Stel jezelf bijvoorbeeld de vraag: “Wat geeft me energie?” Het kan zijn dat je behoefte hebt aan meer actie of juist aan meer rust. Door deze balans te vinden, voorkom je dat je in de vermijdingsmodus komt, terwijl je tegelijkertijd echt herstelt en oplaadt.
Bewust rust nemen, zonder te vluchten
Rust is essentieel, maar de manier waarop je die neemt, bepaalt of het je helpt of je juist verder wegduwt van wat je écht nodig hebt. Bij depressie kan vermijding een grote rol spelen—het vermijden van gevoelens, situaties of zelfs behandelingen uit angst voor confrontatie of teleurstelling. Dit kan het herstelproces vertragen en ervoor zorgen dat je in een vicieuze cirkel van uitputting en passiviteit blijft hangen.
Vraag jezelf af: Neem ik een pauze om op te laden, of probeer ik iets te ontlopen? Als het vermijding is, probeer dan een kleine, haalbare stap te zetten richting wat je moeilijk vindt. Dit kan betekenen dat je openstaat voor professionele hulp, zoals rTMS of gesprekstherapie, behandelingen die juist helpen om negatieve denkpatronen te doorbreken en de weg naar herstel te ondersteunen. En als je écht rust nodig hebt? Neem die dan met volle overtuiging. Je verdient het om je beter te voelen. Benieuwd of rTMS iets voor jou is? Neem dan contact op voor een verkennend gesprek.
