Een flesje wijn bij het eten, een paar biertjes op het terras, een “atje” voor de sfeer, het lijkt allemaal onschuldig. Maar wat is het effect van alcohol op het brein? En welke impact heeft het op je mentale gezondheid, zeker als je al worstelt met depressieve of angstklachten?
Waarom drinken we?
Ontspannen, het rauwe randje eraf halen, of even alles loslaten en genieten van het moment. Dat zijn vaak de redenen waarom we naar alcohol grijpen. Begrijpelijk, want alcohol kan in het begin juist dat gevoel van rust, ontspanning en verbinding geven. Je voelt je losser, minder geremd en de zorgen van de dag lijken even te verdwijnen. Maar achter dat tijdelijke gevoel van verlichting schuilt een mechanisme dat je brein en stemming op de lange termijn juist uit balans kan brengen. Wat eerst ontspant, kan later juist spanning, somberheid of onrust versterken.
Effect van alcohol op het brein
Zodra je alcohol drinkt, beïnvloedt dat bijna direct de chemische processen in je hersenen. Alcohol versterkt tijdelijk de werking van het neurotransmittersysteem GABA. GABA vertraagt de activiteit van zenuwcellen, waardoor je hersenen tot rust komen. Het helpt overprikkeling voorkomen en zorgt voor balans in het zenuwstelsel. Dat zorgt ervoor dat je je ontspannen of zelfs losser voelt.
Tegelijk remt alcohol de werking van glutamaat. Glutamaat is de belangrijkste stimulerende neurotransmitter in je hersenen. Waar GABA zorgt voor remming en rust, zorgt glutamaat juist voor activatie en communicatie tussen hersencellen. Daardoor ga je trager denken, kun je je minder goed concentreren en reageer je langzamer. Daarnaast verhoogt alcohol de afgifte van dopamine, het stofje dat een prettig gevoel geeft. Precies daarom lijkt het alsof het beter met je gaat na een drankje. Maar dat effect is tijdelijk. Daarna begint het andere verhaal.
Wat gebeurt er na het drinken?
Na het prettige, verdovende effect volgt vaak een dip. Minder dopamine, meer stresshormonen en minder goede slaapkwaliteit. Alcohol verstoort je zenuwstelsel en kan je lichaam gevoeliger maken voor stress. Veel mensen merken dat angst of paniek erger wordt na het drinken, of juist op dagen daarna. Iets wat hangxiety genoemd wordt. Hangxiety is een engels woord voor hangover en anxiety, dus een kater met angstklachten.
Hangxiety
- Je wordt emotioneler of somberder
- Je hebt minder energie of motivatie
- Je voelt je angstiger of prikkelbaarder
- En hebt daarnaast alle lichamelijke klachten die je ervaart bij een normale kater
Voor mensen met psychische klachten is dit extra belastend. Alcohol kan depressieve of angstklachten versterken, soms al na een paar glazen. En een normale kater is al vervelend genoeg. Alcohol werkt vochtafdrijvend, waardoor je meer plast en sneller uitdroogt. Dit zorgt voor hoofdpijn, vermoeidheid en een droge mond. Daarnaast verstoort alcohol je diepe slaap, waardoor je vaker wakker wordt en je niet uitgerust voelt. Je lichaam mist de diepe, herstellende slaap die je juist nodig hebt om mentaal veerkrachtig te blijven. Ook stijgt na het drinken je cortisol- en adrenaline, wat kan zorgen voor hartkloppingen, zweten of een opgejaagd gevoel. Bij de afbraak van alcohol komt een giftige stof acetaldehyde vrij, die misselijkheid, spierpijn en rillingen kan veroorzaken.
Alcohol en depressie is een risicovolle combinatie
Alcohol dempt bepaalde hersenfuncties, maar dat betekent niet dat je emoties verdwijnen. Juist omdat je remmingen afnemen, kunnen onderliggende gevoelens zoals verdriet, boosheid, angst of onzekerheid sterker naar boven komen. Wat je normaal gesproken wegduwt of controleert, krijgt door alcohol juist meer ruimte. Je reageert emotioneler, kunt sneller geïrriteerd raken of vervalt in piekeren. Voor mensen die al kampen met somberheid of angst kan dit effect extra heftig zijn. Wat begint als ‘even ontspannen’, eindigt soms in huilbuien, ruzies, risicovol gedrag of schuldgevoelens de volgende dag. Alcohol versterkt dus vaak wat er al speelt. Dat maakt alcohol geen echte oplossing, maar eerder een vergrootglas op je binnenwereld.
Je maskeert het onderliggend probleem
Het drinken van alcohol maskeert vaak alleen de symptomen zonder iets op te lossen. Ondertussen raakt je brein verder uit balans. Je eetlust, zelfbeeld en dagelijkse structuur kunnen onder druk komen te staan. Je motivatie om goed voor jezelf te zorgen neemt vaak af na meerdere drinkmomenten. Slechter slapen betekent een slechtere stemming en meer behoefte aan verdoving. Zo versterkt alcohol onbewust het patroon van uitputting en negatieve gedachten. Bij sociale angst kan alcohol helpen om contact aan te gaan, maar op termijn zorgt het vaak voor vermijding of afhankelijkheid. En dat maakt de angst alleen maar groter.
Als je in behandeling bent voor angst of depressie, kan alcohol het herstelproces flink in de weg zitten. Het versterkt negatieve gedachten, maakt het lastiger om helder te blijven denken en kan de werking van antidepressiva verminderen. Bovendien ondermijnt alcohol vaak je motivatie om actief met therapie aan de slag te gaan, waardoor je sneller vastloopt of stagneert. In plaats van steunend, werkt het drinken dan juist als een blokkade voor herstel.
Wat als je wilt minderen of stoppen?
Als je in behandeling bent voor depressie, angst of dwangklachten, is het logisch dat je soms behoefte hebt aan iets dat afleidt of tijdelijk verzacht. Toch is alcohol op de lange termijn vaak geen hulp, maar juist een blokkade. Wil je minder afhankelijk zijn van alcohol, of onderzoeken welk effect het op jou heeft? Dan helpt het om mild en nieuwsgierig te zijn naar jezelf. Niet met schaamte of schuld, maar met vragen als: “Wat levert alcohol me eigenlijk op?” “En wat kost het me op de lange termijn?”.
Door eerlijk te kijken naar je gewoontes, ontstaat er ruimte voor verandering. Misschien merk je dat je beter slaapt, minder piekert of stabieler in je stemming bent wanneer je een tijdje niet drinkt. Je kunt klein beginnen, door bijvoorbeeld alleen in het weekend te drinken, of je alcoholinname te beperken tot 2 drankjes. Ook kun je begeleiding zoeken bij een psycholoog als alcohol een structurele rol speelt in je stemming of gedrag. Daarnaast kan je ook meedoen aan initiatieven zoals IkPas of Dry January, of apps installeren die helpen om bewuster om te gaan met alcohol.
Gun je brein rust, helderheid en herstel
Je brein is veerkrachtig, maar heeft wél de juiste omstandigheden nodig om zich te herstellen. Door bewust met alcohol om te gaan, geef je jezelf ruimte voor echte ontspanning, betere nachtrust, en meer grip op je emoties. En dat voelt op termijn beter dan welk drankje dan ook. Wil je niet langer vluchten voor je emoties of je gevoel wegdrinken? Dan is dit misschien het moment om stil te staan bij wat je écht nodig hebt. Herstel begint niet met perfect zijn, maar met eerlijk durven kijken. Kijken naar je gewoontes, je pijn, en vooral: je verlangen om je beter te voelen. Je hoeft het niet alleen te doen.
Zoek je hulp bij depressieve klachten of ben je benieuwd of rTMS bij jou past? Meld je aan voor de behandeling of neem contact met ons op voor vragen. Samen kijken we naar jouw situatie en welke behandeling het beste bij jou aansluit.
