Je hebt misschien wel gemerkt dat je stemming of energie soms zomaar verandert, vaak zonder duidelijke reden. Wat veel mensen zich niet realiseren, is hoe sterk hormonen invloed hebben op hoe we ons voelen, denken en handelen. Deze chemische boodschappers in ons lichaam spelen een belangrijke rol in de manier waarop onze hersenen functioneren en zich aanpassen. Gelukkig kunnen onze hersenen zich herstellen en opnieuw in balans komen, een proces dat we “herstructurering” noemen.
Wat zijn hormonen?
Hormonen zijn chemische stoffen die door klieren in ons lichaam worden aangemaakt. Ze fungeren als boodschappers die belangrijke informatie door het lichaam sturen, waaronder naar onze hersenen. Deze stoffen beïnvloeden tal van lichaamsfuncties, zoals slaap, eetlust, stemmingen en zelfs cognitieve prestaties. De hersenen bevatten speciale receptoren die reageren op hormonen, zoals cortisol, serotonine en oestrogeen. Wanneer er een verstoring optreedt in de hormoonbalans, kan dit direct invloed hebben op ons psychisch welzijn.
Hormonen vs. Neurotransmitters
Hormonen en neurotransmitters zijn beide chemische boodschappers. Toch werken ze op verschillende manieren. Hormonen worden geproduceerd door klieren en via de bloedbaan naar organen en weefsels gestuurd om langetermijneffecten te hebben, zoals het reguleren van groei, metabolisme en stemming. Neurotransmitters worden door zenuwcellen aangemaakt en gebruiken synapsen (verbindingen tussen zenuwcellen) om signalen snel van de ene cel naar de andere over te brengen binnen het zenuwstelsel.
Hormonen en stemmingswisselingen
Een van de opvallendste invloeden van hormonen op de geestelijke gezondheid is te zien in stemmingswisselingen. Vrouwen kunnen bijvoorbeeld te maken krijgen met intensere stemmingsschommelingen tijdens de menstruatiecyclus, zwangerschap en de menopauze door schommelingen in de niveaus van oestrogeen en progesteron. Deze schommelingen kunnen gevoelens van angst, verdriet of irritatie versterken. Bij mannen spelen testosteronniveaus een belangrijke rol in stemming en energie. Een daling van testosteron kan bijvoorbeeld leiden tot vermoeidheid, depressie en een afname van het libido.
Cortisol
Cortisol wordt vaak het ‘stresshormoon’ genoemd. Het wordt geproduceerd door de bijnieren als reactie op stress en heeft een belangrijke functie in het lichaam, zoals het verhogen van de bloedsuikerspiegel en het verhogen van de alertheid. Maar chronische stress leidt tot een aanhoudend hoge cortisolproductie, wat kan bijdragen aan psychische gezondheidsproblemen zoals angst, depressie en slaapproblemen. Het is een vicieuze cirkel: stress verhoogt cortisol, wat de stemming verder verslechtert.
Serotonine
Serotonine speelt een belangrijke rol in het reguleren van stemming, slaap en eetlust. Lage niveaus van serotonine worden vaak in verband gebracht met depressie en angststoornissen. Het hormoon helpt om een gevoel van welzijn en stabiliteit te creëren, en een tekort kan leiden tot stemmingswisselingen, depressieve gevoelens en een verhoogde angst. Serotonine beïnvloedt ook de slaapkwaliteit en eetlust, en speelt een cruciale rol in het bevorderen van een gezonde balans tussen emoties en lichamelijke functies.
Oxytocine
Oxytocine, ook wel het ‘knuffelhormoon’ genoemd, speelt een rol in het versterken van relaties en het gevoel van vertrouwen en verbondenheid. Het komt vrij bij fysieke aanrakingen zoals knuffels en bevordert sociale bindingen. Laag oxytocineniveau wordt geassocieerd met gevoelens van isolatie en angst, terwijl een hogere concentratie kan bijdragen aan een betere emotionele gezondheid en minder stress.
Dopamine
Dopamine is het hormoon dat betrokken is bij motivatie, beloning en plezier. Het komt vrij wanneer we iets aangenaams ervaren, zoals eten, bewegen of het behalen van doelen. Een tekort aan dopamine wordt vaak in verband gebracht met depressie, apathie en een gebrek aan motivatie, terwijl te veel dopamine kan bijdragen aan angst of zelfs manische symptomen.
Melatonine
Melatonine speelt een sleutelrol in het reguleren van ons slaap-waakritme. Disbalans in melatonine, bijvoorbeeld door slaapproblemen of jetlag, kan leiden tot stemmingswisselingen, angst en vermoeidheid. Het is vaak verstoord bij mensen die lijden aan depressie, vooral wanneer slaap en stemming nauw met elkaar verbonden zijn.
Adrenaline
Adrenaline wordt geproduceerd door de bijnieren in reactie op stress en speelt een cruciale rol in de ‘vecht-of-vlucht’ reactie. Het verhoogt de hartslag, bloeddruk en alertheid. Bij chronische stress of angst kan er te veel adrenaline in het lichaam aanwezig zijn, wat leidt tot onrust, nervositeit en zelfs paniekaanvallen.
Progesteron
Bij vrouwen heeft progesteron invloed op de stemming, vooral tijdens de luteale fase van de menstruatiecyclus, wanneer de niveaus van dit hormoon stijgen. Het heeft kalmerende effecten op het zenuwstelsel, maar bij een daling kunnen gevoelens van prikkelbaarheid, angst en zelfs depressie optreden. Bij mannen is de invloed van progesteron minder merkbaar, maar het speelt een rol in de productie van testosteron en de gezondheid van het zenuwstelsel. Fluctuaties in progesteron kunnen bij mannen ook bijdragen aan stemmingsveranderingen, vooral wanneer er sprake is van een hormonale disbalans.
Testosteron
Bij mannen speelt testosteron een cruciale rol in het reguleren van energie, stemming en libido. Een daling van testosteron kan leiden tot vermoeidheid, depressieve gevoelens en een afname van het seksuele verlangen. Bij vrouwen helpt testosteron om de seksuele functie te behouden, en een tekort kan bijdragen aan een verminderd libido en stemmingswisselingen. Testosteron heeft ook invloed op het humeur en de motivatie; lage niveaus kunnen gevoelens van prikkelbaarheid of zelfs depressie veroorzaken.
Oestrogeen
Oestrogeen is het belangrijkste vrouwelijke geslachtshormoon en speelt een essentiële rol in de regulatie van de menstruatiecyclus, zwangerschap en de menopauze. Lage niveaus van oestrogeen worden vaak geassocieerd met gevoelens van depressie, angst en prikkelbaarheid. Dit hormoon helpt ook bij het reguleren van de serotonineproductie in de hersenen, wat van invloed is op de stemming. Bij mannen is oestrogeen in kleinere hoeveelheden aanwezig en speelt het een rol in de gezondheid van de botten en de cardiovasculaire functie, maar de invloed op de stemming is veel subtieler dan bij vrouwen.
Herstructurering van de hersenen
De hersenen zijn niet statisch. Ze hebben het vermogen om zich aan te passen en te herstructureren, wat neuroplasticiteit wordt genoemd. Hormonen spelen een cruciale rol in deze hersenherstructurering, omdat ze de communicatie tussen neuronen beïnvloeden en zo de werking van de hersenen sturen. Wanneer we bijvoorbeeld langdurig stress ervaren, kan cortisol de structuren in de hersenen die betrokken zijn bij geheugen en emoties beïnvloeden. Dit kan leiden tot veranderingen in hoe we informatie verwerken, emoties reguleren en reageren op stressvolle situaties. Tegelijkertijd kunnen positieve hormonale invloeden, zoals die van serotonine of oxytocine, bijdragen aan een gezondere hersenfunctie door de verbindingen tussen neuronen te versterken, wat ons in staat stelt beter om te gaan met stress en emotionele uitdagingen.
rTMS en neuromodulatie
Als je worstelt met depressie of OCS, kan het zijn dat bepaalde delen van je hersenen minder functioneren, of juist overactief zijn. Dat heeft invloed op hoe je je voelt en denkt. rTMS is een behandeling die gebruik maakt van magnetische pulsen om precies die gebieden in je hersenen te stimuleren. Het helpt om die delen actiever te maken (of juist minder actief, als dat nodig is).
rTMS verbetert de neuroplasticiteit, waardoor jouw hersenen zich beter kunnen aanpassen, nieuwe verbindingen kunnen maken en kunnen herstellen van verstoringen. Als je nieuwsgierig bent naar deze behandelmethode voor depressie en OCS, neem dan contact met ons op voor een verkennend gesprek. Samen kunnen we werken aan jouw herstel en het hervinden van de balans in je leven.
